Wet op de rechtsbijstand

De regels zijn verder uitgeschreven in de Wet op de rechtsbijstand (Wrb). Artikel 7 van de Wrb omschrijft de taak van (het bestuur van) de Raad voor Rechtsbijstand:

Het bestuur heeft tot taak om zorg te dragen voor de organisatie van en de verlening van rechtsbijstand en mediation en ook het gebruik van mediation te bevorderen.

Daarnaast treft het bestuur in ieder geval een afzonderlijke voorziening die belast is met de verlening van rechtshulp, het bevorderen van het gebruik van mediation, het verwijzen naar een mediator alsmede met het benaderen van de wederpartij van de rechtzoekende met het oog op mediation. Dit is het Juridisch Loket.

Voor de uitvoering van deze taken neemt de Raad besluiten op aanvragen om verlening van toevoegingen. Wij zorgen ook voor de vaststelling en uitbetaling van vergoedingen aan rechtsbijstandverleners en mediators. Daarnaast controleert de Raad op werkzaamheden van rechtsbijstandverleners en mediators, voorzover deze niet elders in deze wet aan anderen is opgedragen. Wij sluiten overeenkomsten met ingeschreven advocaten en mediators of met personen, bedoeld in artikel 13, eerste lid, onder c. Verder stellen wij de draagkracht overeenkomstig de bepalingen van deze wet vast en zonodig verstrekken wij een verklaring hieromtrent, voor zover dat bij wettelijk voorschrift is bepaald. Tot slot vergoedt de Raad van de in de Wet op de rechtsbijstand bedoelde, door de rechtzoekende met een grensoverschrijdend geschil gemaakte kosten.

Stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand

Het stelsel bestaat uit een aantal fasen, ook wel ‘lijnen’ genoemd. De bekendste daarvan zijn de eerste en tweede lijn. Dit zijn achtereenvolgens rechtshulp via het Juridisch Loket en rechtsbijstand van een advocaat of mediation door een mediator. De 2e lijn is ook bekend onder de vroegere noemer: ‘pro deo-bijstand’. De nulde lijn is nieuw en sterk in opkomst. Dit betreft zelfhulp via bijvoorbeeld  Rechtwijzer.

Nuldelijns rechtsbijstand

Er is steeds meer behoefte aan een terugtredende overheid en meer zelfhulp en verantwoordelijkheid bij de individuele burger. Om hierin te faciliteren ontwikkelt de Raad Rechtwijzer. Rechtwijzer biedt de burger de mogelijkheid om digitaal zelf de juiste aanpak van zijn juridisch probleem te zoeken. Op  Rechtwijzer vindt de rechtzoekende een overzicht van de meest voorkomende juridische problemen, onder de koppen: Uit elkaar, overheid, ontslag, consumentenzaken en huurwoning.

Door middel van vragen aan de rechtzoekende wordt stap voor stap dieper ingegaan op het juridische probleem. Als de vragenlijst volledig is ingevuld krijgt de rechtzoekende een advies. Dit kan een verwijzing zijn naar bijvoorbeeld een advocaat, maar het kan ook een verwijzing naar de gereedschapskist op website zijn. Hierin staan voorbeeldbrieven, een rekenhulp voor het berekenen van kinderalimentatie, een online mogelijkheid om een ouderschapsplan te maken en dergelijke.

Rechtwijzer zijn we verder aan het ontwikkelen. Het moet mogelijk zijn dat de gebruiker via Rechtwijzer zijn juridisch geschil zelf kan oplossen. Daarbij wordt hem de gelegenheid geboden om - tegen betaling - een deskundige zoals een advocaat in te schakelen. Rechtwijzer zal hierdoor  hybride vorm gaan krijgen van de diverse lijnen.

Eerstelijns rechtsbijstand – rechtshulp via het Juridisch Loket

Het Juridisch Loket  verzorgt rechtshulp in Nederland. Rechtshulp houdt in: het verlenen van rechtsbijstand bestaande uit het geven van eenvoudige juridische adviezen waarbij geen sprake is van vertegenwoordiging van de rechtzoekende, alsmede het met het oog op het verlenen van deze rechtsbijstand verstrekken van informatie, analyseren en verduidelijken van een probleem en het verwijzen naar ter zake doende instanties en rechtsbijstandverleners.

Met andere woorden: het Juridisch Loket informeert, luistert en adviseert of verwijst door. Rechtshulp is laagdrempelig. Een rechtzoekende kan vrijwel elk juridisch probleem voorleggen aan het Juridisch Loket, het advies dat het Juridisch Loket daarop geeft is gratis. Het advies kan zijn dat de rechtzoekende wordt doorverwezen naar een mediator, advocaat, rechtsbijstandverzekering, notaris, vakbond of belangenorganisatie. Maakt de rechtzoekende gebruik van de rechtsbijstandverzekering, de notaris, vakbond of een belangenorganisatie, dan vallen de werkzaamheden van deze personen of instanties niet onder het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. Wordt de rechtzoekende doorverwezen naar een mediator of een advocaat, dan komt de rechtzoekende bij de 2de lijns rechtsbijstand.

Tweedelijns rechtsbijstand – rechtsbijstand van een advocaat / bemiddeling door een mediator

Advocaten verlenen rechtsbijstand. Rechtsbijstand gaat verder dan rechtshulp. Het gaat hier om rechtskundige bijstand aan een rechtzoekende ter zake van een rechtsbelang dat hem rechtstreeks en individueel aangaat, voor zover in deze wet en de daarop berustende bepalingen geregeld. Het omvat de complexere adviezen en vertegenwoordiging van de rechtzoekende in een procedure. Mediators verlenen geen rechtsbijstand, maar zij bemiddelen in het geschil waarbij zij beide belangen in acht nemen en partijen stimuleren om op basis hiervan tot een gezamenlijke oplossing te komen.

Om gesubsidieerde (rechts)bijstand te kunnen verrichten, schrijft een advocaat of een mediator zich in bij de Raad.