Geef elke kwetsbare verdachte een advocaat bij het politieverhoor

Het Nederlands strafprocesrecht maakt onderscheid tussen het recht op toegang tot een advocaat voor een kwetsbare aangehouden verdachte en een kwetsbare niet-aangehouden verdachte. Voor de kwetsbare aangehouden verdachte wordt, ook bij lichte feiten, van overheidswege een advocaat opgeroepen. Die verdachte kan pas afstand doen van het recht op rechtsbijstand na een advocaat te hebben gesproken. Dat is anders voor de kwetsbare niet-aangehouden verdachte. Die verdachte is in beginsel zelf verantwoordelijk voor het regelen en betalen van rechtsbijstand, en kan daarvan afstand doen zonder door een advocaat over de gevolgen daarvan te zijn ingelicht. Dit onderscheid lijkt verklaarbaar vanuit het perspectief van vrijheidsbeneming, maar is vanuit het perspectief van rechtsbescherming nauwelijks verdedigbaar. Dit artikel beschrijft de gevolgen en houdbaarheid van het verschil tussen de regelingen over toegang tot een advocaat voor een kwetsbare aangehouden verdachte enerzijds en een kwetsbare verdachte die wordt ontboden voor verhoor anderzijds. Daartoe worden allereerst algemene uitgangspunten besproken voor het recht op rechtsbijstand en het doen van afstand van dat recht. Daarna sta ik stil bij de regeling voor de kwetsbare aangehouden verdachte en voor de kwetsbare niet-aangehouden verdachte. Ik omschrijf vervolgens de gevolgen van het verschil in rechtsbescherming tussen deze verdachten. Het artikel besluit met enkele aanbevelingen voor herziening van de wettelijke bepalingen en werkwijzen in de praktijk.