Kenniscentrum Raad brengt visie op data uit

Oorsprong en doel van de visie

Om te komen tot de uiteindelijke visie is gestart met een inventarisatie van ontwikkelingen die een effect zouden kunnen hebben op de wijze waarop de Raad met data werkt. Data vormen namelijk een belangrijke bron voor de uitvoering van processen en het onderbouwen van beslissingen. Vervolgens is de betekenis van deze ontwikkelingen voor de Raad en het rechtsbijstandsstelsel verkend, waarmee een basis werd gecreëerd voor de uiteindelijke visie.

Maar wat kunnen we met al die data? We vragen het de data scientists van de Raad die de visie mede ontwikkelden. Thomas Derksen vertelt: “De bestaande data kunnen actief worden gedeeld om burgers en de maatschappij te informeren, of bijvoorbeeld rechtshulpverleners te ondersteunen bij de behandeling van zaken. Het geeft onze ketenpartners en andere relaties bovendien inzicht in wat er binnen de Raad gebeurt en welke trends en ontwikkelingen zichtbaar zijn. Zij kunnen deze data ook gebruiken voor eigen verwerking, om zo bijvoorbeeld problemen te signaleren en op te lossen.”

Collega van Thomas, Hassan El Alili, vervolgt: ”Data en datatechnologie kunnen ook worden ingezet voor het bereiken van snellere doorlooptijden en lagere werkdruk. En met behulp van data kan weer nieuwe kennis ontwikkeld worden. Maar ook kunnen nieuwe kennisproducten worden opgeleverd, al dan niet in samenwerking met de keten van rechtsbijstand. Deze producten kunnen voor effectieve hulpverlening van hoge en blijvende kwaliteit zorgen, daarmee aansluitend op de wensen en problemen van de burger.”

In de totstandkoming van deze datavisie ligt de focus overigens voornamelijk op de Wet op de rechtsbijstand. De Wet beëdigde tolken en vertalers en de Wet schuldsanering natuurlijke personen zijn grotendeels op de achtergrond geplaatst. Dat neemt niet weg dat een deel van de conclusies desondanks op alle drie deze wetten toepasbaar zijn.

Met data meer inzicht

Remco Boersma, projectleider JenV Datalab en Pieter Lindhout, CDO JenV, gaven hun reflectie op de visie op data in wording. We vragen beiden om hun reactie.

Boersma: “Naast het oude adagium ‘meten is weten’ is er het nieuwe ‘met data meer inzicht’, maar dit is helaas niet altijd waar, meer data zorgt ook voor ruis. Een goede datavisie en –strategie is daarbij essentieel om dat doel te bereiken, waarbij naast aandacht voor datakwaliteit dit ook eisen en ontwikkeling vraagt van de organisatie en medewerkers die met deze data gaan werken om zo hun informatiepositie en inzicht te versterken.”

Lindhout vult aan: “De inzet van data en datatechnieken vereist ook de borging van belangrijke kernwaarden als legitimiteit, transparantie en uitlegbaarheid. Bij een misstap kan de overheid snel het vertrouwen van de burger verliezen. Dataficering is daarom een echte ‘chefsache’, een zaak van de hoogste baas. Deze kan vanuit overzicht en verantwoordelijkheid een passende invulling geven aan enerzijds de kernwaarden en anderzijds een effectieve rechtmatige inzet van data.”

Handelingsperspectief

De visie op data is verwoord in zeven thema’s die zijn uitgewerkt in concrete handelingsperspectieven. Dit zijn suggesties voor stappen die de Raad kan zetten om de visie op data te verwezenlijken.

De thema’s zijn:

• Burgers kunnen rechtshulp afnemen via de kanalen die zij daarvoor willen gebruiken.
• Burgers ontvangen de, voor hun situatie, beste mogelijke rechtshulpverlening.
• Deelnemers in het stelsel hebben snel en zeker beschikking over gegevens die zij nodig hebben voor de uitvoering van hun werkzaamheden.
• Het rechtsbijstandsstelsel is adaptief en effectief.
• De (informatie)waarde van en omgang met data, zijn van essentieel belang voor het gezag van de Raad en het rechtsbijstandsstelsel.
• Het functioneren van het stelsel is voor iedereen inzichtelijk.
• Medewerkers van de Raad worden in staat gesteld om optimaal gebruik te maken van beschikbare data en de mogelijkheden die digitale technologieën bieden in de uitvoering van hun werkzaamheden.

Corry van Zeeland, kwartiermaker van het kenniscentrum van de Raad licht toe: “Deze thema’s zijn de uiteindelijke doelen die we beogen met de slimme inzet van data en datatechnologieën. Dat kunnen we realiseren via vier actielijnen. Als eerste is voor een goede werking van het rechtsbijstandsstelsel samenwerking op datagebied van groot belang. Daar spelen uniformiteit en deelbaarheid van data via verschillende systemen binnen het stelsel en de veiligheid die hierbij gehanteerd wordt een essentiële rol. Daarom worden er afspraken gemaakt over data governance. Als tweede actie monitort ons kenniscentrum de kwaliteit van hulpverlening om zo te kunnen inspelen op ontwikkelingen en het lerend vermogen van het stelsel te vergroten. We willen daarnaast de mogelijkheden voor burgers vergroten door inzicht te geven in het gebruik van hun data. Tenslotte zijn een gedegen datahuishouding en datagebruik belangrijke voorwaarden. We willen dus de mogelijkheden die data en technologieën ons bieden zo slim mogelijk inzetten. Maar dit kan niet zonder goede kaders en voorwaarden. De burger en de professional die hem bijstaat moeten gediend worden met passende en kwalitatief hoogstaande hulp.”

Wat is het vervolg?

In de visie worden aanbevelingen gedaan voor concrete vervolgacties. Bert Voorbraak, CIO binnen de Raad en als begeleider betrokken bij de totstandkoming van de visie: “De visie is inmiddels vastgesteld. Het is goed nu, zoals de aanbevelingen ook aangeven, klein van start te gaan en onze ambities in de tijd te faseren. Daarbij blijven we in gesprek met de partijen en inhoudelijk deskundigen uit het rechtsbijstandsstelsel.”

Realisatie

Bij de realisatie van de visie zijn veel partijen betrokken geweest. Corry van Zeeland: “Onze data scientists Thomas en Hassan hebben samen met externe adviseurs Ard van der Heijden en Gijs van Schouwenburg een mooie visie op data opgeleverd. De visie biedt een goed inzicht in het gebruik van data binnen de Raad en biedt perspectief op actuele en toekomstige toepassingen van data en bijbehorende datatechnologie, zowel bij de Raad als in het stelsel van rechtsbijstand. In het proces keken interne afdelingen van de Raad mee. Daarnaast danken we de leden van de Kerngroep Stelselvernieuwing en het CDO-office van het ministerie van Justitie en Veiligheid voor hun reflectie op de visie.”

Tot slot: reacties Van der Heijden en Van Schouwenburg

Ard van der Heijden concludeert: “Het maken van de visie werd een heel interessant traject. Gegeven het belang van data voor de Raad en het stelsel, maar ook vanuit bescherming van de burger inzake privacy en ethiek, staat de Raad de komende jaren voor een uitdagende opdracht. Zowel het organiseren van de randvoorwaarden als het benutten van data zelf zal de nodige energie vragen. Niet gemakkelijk, maar wel met veel pareltjes en verbeteringen voor de burger, Raad en stelsel.”

Gijs van Schouwenburg vult aan: “Overheidsbreed wordt steeds meer ingezet op gebruik van het datapotentieel voor versnelling van de oplossing van maatschappelijke opgaven. Deze visie laat goed zien hoe data en digitalisering kunnen bijdragen aan het oplossen van (juridische) problemen van mensen. Eigenlijk is de visie dus ook een visie op rechtsbijstand van de toekomst. Dat het opstellen daarvan ook nog eens volledig digitaal, zonder fysieke bijeenkomsten, heeft plaatsgevonden maakt dit extra bijzonder.”

Meer informatie

• Visie op data, april 2021 (pdf, 1 MB)

Vragen?

Heeft u naar aanleiding van dit bericht nog vragen? U kunt ze stellen via [email protected].