Toegang tot recht

In dit advies stelt de RMO de vraag wat het streven naar eigen verantwoordelijkheid betekent voor de wijze waarop burgers hun sociale relaties inrichten en omgaan met (eventuele) juridische problemen binnen die relaties. Zijn burgers in staat om zich staande te houden in een samenleving waarin – met een beroep op het recht – steeds meer in de onderlinge sfeer moet worden geregeld? Wat hebben burgers daarvoor nodig? En hoe kan worden voorkomen dat er een te groot verschil ontstaat tussen ‘sterken’ en ‘zwakken’ in het recht?

De RMO draagt een aantal oplossingsrichtingen aan om de toegang tot recht te verbeteren:

1. Probleemoplossend vermogen samenleving versterken

Om ervoor te zorgen dat burgers (en zeker de minder weerbare) zich in een
onderhandelingssamenleving staande kunnen houden, moet de overheid vorm
geven aan een adequate infrastructuur op het gebied van onderhandelen en
geschilbeslechten. De RMO pleit voor een goede samenwerking tussen juridische loketten en sociaal raadslieden, en het werk maken van de signaalfunctie.

Daarnaast bepleit de RMO: een vergroting van de kennis van de consument met betrekking tot klachtafhandeling en geschillencommissies; het stimuleren van ondernemers zich aan te sluiten bij geschillencommissies; binnen lesprogramma’s en inburgeringscursussen meer aandacht te besteden aan kennis over recht, conflictbemiddeling en de inrichting van sociale relaties.

2.  Naar een klantgericht rechtssysteem

Van belang is het rechtssysteem (meer) toe te spitsen op de concrete
noden en behoeften van burgers in hun verschillende relaties. Dit kan door het
rechtssysteem enigszins uit zijn juridisch conflictmodel los te weken, bijvoorbeeld door de psychologische drempels om procedures te starten, te verlagen en een klantgerichte houding (bijvoorbeeld via een duidelijke communicatie van gerechtelijke uitspraken) te stimuleren.

Verder moedigt de RMO het gebruik van mediation aan waar die een oplossing biedt voor een specifiek probleem binnen een specifieke relatie. Ook beveelt de raad aan: andere laagdrempelige vormen van geschilbeslechting te zoeken, zoals de zogenoemde small claim courts of een ‘geschillenboer’; stimuleer advocaten via de rechtenfaculteiten om in het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand te participeren; zorg voor aanbod verplichte stageplaatsen of advocaten die wel toegevoegde zaken willen doen kosteloos te scholen

3. Rechtsklimaat moet meer vertrouwen wekken

De RMO beveelt aan de vertrouwenwekkendheid van het rechtsklimaat
te bevorderen, via: een consequentere naleving van gerechtelijke uitspraken; een vermindering van de lasten voor het inschakelen van een neutrale interventie (bijvoorbeeld door de doorlooptijden; de Geschilbeslechtingsdelta om de twee jaar te herhalen, en daarin bovendien expliciet aandacht te besteden aan allochtone burgers en de verhouding tussen zwakke en sterke partijen; de introductie van een meldpunt waarin burgers hun klachten
kunnen deponeren over in hun ogen onheuse successen van een ‘sterkere’
wederpartij; een minder gepolariseerde onderhandelings- en aansprakelijkheidsomgeving; onderzoek naar de relatie tussen de versobering van de sociale zekerheid en de groei van aansprakelijkheidstellingen.