Herijking rechtsbijstand: naar een duurzaam stelsel voor de gesubsidieerde rechtsbijstand

De commissie beschrijft acht ijkpunten waaraan een goed en duurzaam Nederlands stelsel moet voldoen. Daarna worden verschillende inrichtingsvarianten voor het stelsel langs de meetlat van de acht ijkpunten gelegd.

De conclusie is dat geen van deze alternatieve stelselvarianten op alle fronten de gewenste perspectieven tot verbetering biedt. Daarentegen voldoet het huidige stelsel op een aantal belangrijke punten wel aan die ijkpunten.

Toch zijn er binnen het huidige stelsel verbeterpunten te vinden. De commissie doet daarop aanbevelingen voor in het huidige stelsel, deels gebaseerd op elementen van de alternatieve stelselvarianten.

De voorgestelde verbeteringen zijn onder andere:

1. Richt de rechtshulpverlening in de eerste lijn anders in zodat deze, meer dan nu het geval is, borg staat voor een vroege interventie, verschillende opties kan bieden voor de oplossing van een (juridisch) conflict, meer samenwerking kan realiseren in de hulpverleningsketen, en de inzet mogelijk maakt van een bij de problematiek van de burger passende hulpverlener.
2. Voer één toevoeging in voor de gehele echtscheiding, inclusief alle nevenvorderingen (o.a. alimentatie) én een verplichting tot nazorg. Dat houdt in dat de advocaat alle geschillen die zich gedurende een periode van (bijvoorbeeld) twee jaar rondom de echtscheiding voordoen, onder één (traject)toevoeging moet afwikkelen.
3. Om meer grip te krijgen op het toekennen van extra uren in met name strafzaken, acht de commissie het noodzakelijk het besluitvormingsproces in die zaken te verbeteren. In dat verband beveelt de commissie aan een vaste commissie in het leven te roepen die de Raad desgewenst vooraf adviseert over de aanvragen, begrotingen en verantwoordingen in complexe zaken.
4. Om het beslag van individuele multiproblematiek op het stelsel te verminderen, dient er een warme informatieoverdracht binnen en buiten het stelsel plaats te vinden en dient de eerstelijnsvoorziening een scherp oog te ontwikkelen voor hulpvragen die duiden op (potentiële) multiproblematiek. Zaken zonder een juridische complexiteit worden vooral ‘warm’ naar bijvoorbeeld de schuldhulpverlening of de sociaal raadslieden overgedragen. En voor zaken die wel complex zijn, is een toevoeging voor een gespecialiseerde advocaat geïndiceerd. In die complexe toevoegzaken opteert de commissie voor de afgifte van een trajecttoevoeging.
5. Verbeter de kwaliteit van de rechtsbijstandverlening: via het aanscherpen van de inschrijvingsvoorwaarden en deze vergelijkbaar maken met de eisen van specialisatieverenigingen; het beperken van het aantal rechtsterreinen waarin men actief mag zijn; het gebruik van het instrument peer review; periodiek onafhankelijk onderzoek naar de kwaliteit van de rechtsbijstand.
6. Zorg dat de advocaat voor het verlenen van gesubsidieerde rechtsbijstand een redelijke vergoeding krijgt. Voorkomen moet worden dat de vergoeding in individuele zaken te laag is en of anderzijds te hoge vergoedingen in een jaar kunnen worden opgestreken.